Ανθολόγιο Ελλήνων και ξένων ποιητών για την Κύπρο και το Κυπριακό ως εθνικό αλλά και διεθνές πρόβλημα, κυκλοφόρησε το 2018, ως παράρτημα του, το περιοδικό «Μικροφιλολογικά». Το ανθολόγιο φέρει ευστόχως τον τίτλο «Στην Κύπρο την αέρινη…» από το γνωστό ποίημα του Κωστή Παλαμά και το επιμελήθηκαν οι Λάμπρος Βαρελάς και Λευτέρης Παπαλεοντίου.
Το βιβλίο, που αριθμεί 98 σελίδες, περιλαμβάνει 65 ποιήματα από ισάριθμους Ελλαδίτες ή Έλληνες ποιητές της διασποράς, καθώς επίσης και άλλα 26 ποιήματα από ισάριθμους ξένους ποιητές. Καλύπτει δε την χρονική περίοδο από τους αναγεννησιακούς χρόνους μέχρι τις μέρες μας. Το ανθολόγιο, σε σημαντικό βαθμό, περιλαμβάνει γνωστά ποιήματα, αλλά περιλαμβάνει και αρκετά ποιήματα που μάλλον δεν είναι ευρέως γνωστά. Και σε αυτό, κατά τη γνώμη μου, συνίσταται και η μεγάλη αξία του.
Ξεχωριστή μνεία θα πρέπει να γίνει στα εμβληματικά και ευρέως γνωστά ποιήματα σημαντικών Ελλήνων ποιητών για την Κύπρο, που δεν θα μπορούσαν άλλωστε ν’ απουσιάζουν από το ανθολόγιο αυτό. Ήδη έγινε αναφορά στο ποίημα του Κωστή Παλαμά απ’ όπου προέρχεται και ο τίτλος του βιβλίου, το οποίο και ξεκινά με τον στίχο: «Καλώς μας ήλθατε παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη, / στη μακαρία τη γη…». (1931) Ακολουθούν οι πασίγνωστοι στίχοι του Γιώργου Σεφέρη: «Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες» από το ποίημα «Ελένη» που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν…». (1955) Αλλά και οι ποιητικές συνθέσεις του Γιάννη Ρίτσου: «Αποχαιρετισμός» (1957) και «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο». (1974)
Από τα λιγότερο γνωστά ποιήματα του ανθολογίου ξεχώρισα το διάλογο του Γιώργου Αρβανιτάκη με τους πασίγνωστους στίχους του ήρωα, απαγχονισμένα ποιητή, Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Η απάντηση - σχόλιο του Ελλαδίτη: «Και πήρες την ανηφοριά / κι όχι τα μονοπάτια. / Αντί για σκαλοπάτια / πήρες λευκά φτερά». (σελ. 36)
Όσον αφορά την υπο-θεματική διαπασών του συνόλου των ποιημάτων που περιλαμβάνονται στο ανθολόγιο, θα έλεγα ότι η μερίδα του λέοντος ανήκει στην τραγωδία του 1974 και στο διπλό έγκλημα κατά του τόπου και του λαού μας. Πέραν τούτου, δεσπόζουσα θέση κατέχουν και τα ποιήματα των Ελλαδιτών, ιδιαίτερα των δεκαετιών 1950-1960, που φέρουν έντονο το στίγμα του ελληνικού αλυτρωτισμού, του αδικαίωτου ελληνισμού της περιφέρειας. Κι αυτό συντελείται με μια πρόδηλη σπουδή ιδεολογικού εξωραϊσμού. Ωστόσο, από την επόμενη δεκαετία αρχίζει σταδιακά να δίνει σημεία γραφής το κριτικό και το αυτοκριτικό στίγμα στις προσεγγίσεις των ποιητών.
Ωστόσο, την ελληνική μεν ιδιαιτερότητα δε, της Κύπρου και όχι μόνον αυτής, τραγούδησε πρώτος - θα έλεγα και καλύτερος - ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης στο ποίημά του «Επάνοδος στην Ελλάδα», όπου, ανάμεσα σε άλλα, λέει: «…νερά της Κύπρου, της Συρίας, και της Αιγύπτου, / αγαπημένα των πατρίδων μας νερά». Για να τονίσει στη συνέχεια: «Είμεθα Έλληνες κ’ εμείς – τι άλλο είμεθα; - …αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις / που κάποτε ξενίζουν τον ελληνισμό».
Οι επιμελητές της έκδοσης ορθά σημειώνουν στα «Επιλεγόμενά» τους: «Πολλοί από τους Έλληνες και τους ξένους ποιητές που γράφουν ποιήματα για την Κύπρο δεν ταξίδεψαν ποτέ στο νησί. Έτσι αντλούν πληροφορίες από τα διαβάσματά τους και επαναλαμβάνουν πολλές φορές στερεότυπες εικόνες από την αρχαιοελληνική μυθολογία ή προσεγγίζουν το νησί μέσα από τα μάτια άλλων, δυτικών περιηγητών, δημοσιογράφων, ιστορικών κτλ». (σελ. 93-94)
Συμμερίζομαι επίσης την εκτίμηση Βαρελά -Παπαλεοντίου ότι Παλαμάς, Ρώτας, Αθάνας, Βρεττάκος, Λουντέμης και άλλοι νεότεροι ποιητές «συνεχίζουν να δίνουν ειδυλλιακές ή εξιδανικευμένες εικόνες της Κύπρου, σμίγοντας την ιστορική και μυθολογική παράδοση του νησιού με σύγχρονες καταστάσεις ιδίως με το πολιτικό πρόβλημα και το αίτημα για εθνική αποκατάσταση». (σελ. 93)
Καίριας σημασίας θεωρώ και την επισήμανση των επιμελητών ότι: «Σταδιακά η ειδυλλιακή, μακαρία Κύπρος του Παλαμά απομυθοποιείται, όπως αποδομείται και η μοντερνιστική - θαυμαστική ματιά του Σεφέρη». (σελ. 95-96)
Ανάλογης υφής ανθολόγια ποιημάτων, όπως το υπό αναφορά βιβλίο, θα έχουν πάντοτε χρηστική και λειτουργική αξία. Συνεπώς, από καιρού εις καιρόν τέτοιες προσπάθειες είναι καλό να ανανεώνονται και να επαναλαμβάνονται. Η πατρίδα μας είναι μοιρασμένη σχεδόν 45 χρόνια. Το γεγονός, ασφαλώς, δεν διέλαθε της προσοχής αρκετών ξένων και Ελλήνων ποιητών. Μια νεότερη προσπάθεια ανθολόγησης με ποιήματα και ποιητές, πχ από το 2000 και εντεύθεν, είμαι σίγουρος ότι θα παρουσίαζε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
www.philenews.com
Το βιβλίο, που αριθμεί 98 σελίδες, περιλαμβάνει 65 ποιήματα από ισάριθμους Ελλαδίτες ή Έλληνες ποιητές της διασποράς, καθώς επίσης και άλλα 26 ποιήματα από ισάριθμους ξένους ποιητές. Καλύπτει δε την χρονική περίοδο από τους αναγεννησιακούς χρόνους μέχρι τις μέρες μας. Το ανθολόγιο, σε σημαντικό βαθμό, περιλαμβάνει γνωστά ποιήματα, αλλά περιλαμβάνει και αρκετά ποιήματα που μάλλον δεν είναι ευρέως γνωστά. Και σε αυτό, κατά τη γνώμη μου, συνίσταται και η μεγάλη αξία του.
Ξεχωριστή μνεία θα πρέπει να γίνει στα εμβληματικά και ευρέως γνωστά ποιήματα σημαντικών Ελλήνων ποιητών για την Κύπρο, που δεν θα μπορούσαν άλλωστε ν’ απουσιάζουν από το ανθολόγιο αυτό. Ήδη έγινε αναφορά στο ποίημα του Κωστή Παλαμά απ’ όπου προέρχεται και ο τίτλος του βιβλίου, το οποίο και ξεκινά με τον στίχο: «Καλώς μας ήλθατε παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη, / στη μακαρία τη γη…». (1931) Ακολουθούν οι πασίγνωστοι στίχοι του Γιώργου Σεφέρη: «Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες» από το ποίημα «Ελένη» που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν…». (1955) Αλλά και οι ποιητικές συνθέσεις του Γιάννη Ρίτσου: «Αποχαιρετισμός» (1957) και «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο». (1974)
Από τα λιγότερο γνωστά ποιήματα του ανθολογίου ξεχώρισα το διάλογο του Γιώργου Αρβανιτάκη με τους πασίγνωστους στίχους του ήρωα, απαγχονισμένα ποιητή, Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Η απάντηση - σχόλιο του Ελλαδίτη: «Και πήρες την ανηφοριά / κι όχι τα μονοπάτια. / Αντί για σκαλοπάτια / πήρες λευκά φτερά». (σελ. 36)
Όσον αφορά την υπο-θεματική διαπασών του συνόλου των ποιημάτων που περιλαμβάνονται στο ανθολόγιο, θα έλεγα ότι η μερίδα του λέοντος ανήκει στην τραγωδία του 1974 και στο διπλό έγκλημα κατά του τόπου και του λαού μας. Πέραν τούτου, δεσπόζουσα θέση κατέχουν και τα ποιήματα των Ελλαδιτών, ιδιαίτερα των δεκαετιών 1950-1960, που φέρουν έντονο το στίγμα του ελληνικού αλυτρωτισμού, του αδικαίωτου ελληνισμού της περιφέρειας. Κι αυτό συντελείται με μια πρόδηλη σπουδή ιδεολογικού εξωραϊσμού. Ωστόσο, από την επόμενη δεκαετία αρχίζει σταδιακά να δίνει σημεία γραφής το κριτικό και το αυτοκριτικό στίγμα στις προσεγγίσεις των ποιητών.
Ωστόσο, την ελληνική μεν ιδιαιτερότητα δε, της Κύπρου και όχι μόνον αυτής, τραγούδησε πρώτος - θα έλεγα και καλύτερος - ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης στο ποίημά του «Επάνοδος στην Ελλάδα», όπου, ανάμεσα σε άλλα, λέει: «…νερά της Κύπρου, της Συρίας, και της Αιγύπτου, / αγαπημένα των πατρίδων μας νερά». Για να τονίσει στη συνέχεια: «Είμεθα Έλληνες κ’ εμείς – τι άλλο είμεθα; - …αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις / που κάποτε ξενίζουν τον ελληνισμό».
Οι επιμελητές της έκδοσης ορθά σημειώνουν στα «Επιλεγόμενά» τους: «Πολλοί από τους Έλληνες και τους ξένους ποιητές που γράφουν ποιήματα για την Κύπρο δεν ταξίδεψαν ποτέ στο νησί. Έτσι αντλούν πληροφορίες από τα διαβάσματά τους και επαναλαμβάνουν πολλές φορές στερεότυπες εικόνες από την αρχαιοελληνική μυθολογία ή προσεγγίζουν το νησί μέσα από τα μάτια άλλων, δυτικών περιηγητών, δημοσιογράφων, ιστορικών κτλ». (σελ. 93-94)
Συμμερίζομαι επίσης την εκτίμηση Βαρελά -Παπαλεοντίου ότι Παλαμάς, Ρώτας, Αθάνας, Βρεττάκος, Λουντέμης και άλλοι νεότεροι ποιητές «συνεχίζουν να δίνουν ειδυλλιακές ή εξιδανικευμένες εικόνες της Κύπρου, σμίγοντας την ιστορική και μυθολογική παράδοση του νησιού με σύγχρονες καταστάσεις ιδίως με το πολιτικό πρόβλημα και το αίτημα για εθνική αποκατάσταση». (σελ. 93)
Καίριας σημασίας θεωρώ και την επισήμανση των επιμελητών ότι: «Σταδιακά η ειδυλλιακή, μακαρία Κύπρος του Παλαμά απομυθοποιείται, όπως αποδομείται και η μοντερνιστική - θαυμαστική ματιά του Σεφέρη». (σελ. 95-96)
Ανάλογης υφής ανθολόγια ποιημάτων, όπως το υπό αναφορά βιβλίο, θα έχουν πάντοτε χρηστική και λειτουργική αξία. Συνεπώς, από καιρού εις καιρόν τέτοιες προσπάθειες είναι καλό να ανανεώνονται και να επαναλαμβάνονται. Η πατρίδα μας είναι μοιρασμένη σχεδόν 45 χρόνια. Το γεγονός, ασφαλώς, δεν διέλαθε της προσοχής αρκετών ξένων και Ελλήνων ποιητών. Μια νεότερη προσπάθεια ανθολόγησης με ποιήματα και ποιητές, πχ από το 2000 και εντεύθεν, είμαι σίγουρος ότι θα παρουσίαζε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
www.philenews.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου